Strikte uitleg begrip schuldhulpverlening btw door Gerechtshof

In het handelsregister van de Kamer van Koophandel staat als omschrijving van de activiteiten van achtereenvolgens [C] B.V. en [X] B.V. het volgende vermeld:

“Beleggingsinstellingen met beperkte toetreding. Het verzekeren en uitvoering geven aan pensioenen en het sluiten en uitvoering geven aan overeenkomsten van levensverzekeringen, stamrecht overeenkomsten, lijfrente en soortgelijke overeenkomsten.”

en

“Overige administratiekantoren. Het beheren van vermogens ten behoeve van natuurlijke personen en rechtspersonen.”

Tot de gedingstukken behoort een model “Overeenkomst tot inkomensbeheer”. Hierin is onder andere het volgende opgenomen:

“In overweging nemende dat:

 de inkomensbeheerder zich onder meer ten doel heeft gesteld, krachtens overeenkomst, het inkomen van meerderjarigen te administreren, te beheren en te budgetteren.

Verklaren hierbij en zijn overeengekomen dat:

Artikel 132, eerste lid, sub g, Btw-richtlijn is de Unierechtelijke basis van artikel 11, eerste lid, onderdeel f, Wet OB. Eerstbedoelde bepaling luidt als volgt:

“diensten en goederenleveringen welke nauw samenhangen met maatschappelijk werk en met de sociale zekerheid, waaronder begrepen die welke worden verricht door bejaardentehuizen, door publiekrechtelijke lichamen of door andere organisaties die door de betrokken lidstaat als instellingen van sociale aard worden erkend;”

In zijn arrest van 21 januari 2016, C-335/14, Les Jardins de Jouvence, ECLI:EU:C:2016:36, overweegt het HvJ:

“32 Vooraf zij eraan herinnerd dat artikel 13, A, lid 1, onder g), van de Zesde richtlijn niet preciseert onder welke voorwaarden en op welke wijze de erkenning van andere dan publiekrechtelijke instellingen als instellingen van sociale aard dient te geschieden. In beginsel is het dus een zaak van het nationale recht van elke lidstaat om te bepalen volgens welke regels dergelijke organisaties kunnen worden erkend (zie arrest Zimmermann, C‑174/11, EU:C:2012:716, punt 26 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Post 29 van Bijlage B luidt als volgt:

“instellingen voor algemeen maatschappelijk en bedrijfsmaatschappelijk werk;”

Post 33 van Bijlage B luidt als volgt:

“instellingen die werkzaam zijn op het gebied van schuldhulpverlening, met uitzondering van bewindvoering in het kader van de wettelijke schuldregeling, voorzover de diensten niet reeds kunnen worden gerangschikt onder artikel 11, eerste lid, onderdeel j, van de wet;”

In de nota van toelichting bij post 33 (Besluit van 15 december 2005, Stb. 2005, 687) is voor zover van belang het volgende opgenomen:

“De nieuwe post b.33 ziet op instellingen die werkzaam zijn op het gebied van schuldhulpverlening. Het gaat hierbij met name om de activiteiten van de (gemeentelijke) kredietbanken die als zodanig zijn aangesloten bij de Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (NVVK). Onder «schuldhulpverlening» vallen in de praktijk verschillende werkzaamheden, zoals budgetbegeleiding, budgetadvisering, budgetbeheer, schuldregeling in het kader van het minnelijke traject (waarbij een schuldenaar veelal door tussenkomst van een schuldregelaar op minnelijke wijze met zijn schuldeisers overeenstemming tracht te bereiken over het aflossen van zijn schulden) en de afgifte van een zogeheten WSNP-verklaring (Wet schuldsanering natuurlijke personen). Instellingen die op dit gebied werkzaam zijn, houden zich als zodanig bezig met verschillende aspecten van schuldhulpverlening, zoals het bieden van hulp bij het oplossen van problematische schuldsituaties, het voorkomen dat bij de betrokkenen wederom een problematische schuldsituatie ontstaat, en het vinden van een financiële oplossing voor problematische schuldsituaties. De vrijstelling is niet van toepassing op bewindvoering in het kader van de wettelijke schuldregeling. Voorts mist de vrijstelling toepassing als de diensten op het gebied van schuldhulpverlening al kunnen worden gerangschikt onder de bancaire vrijstelling van artikel 11, eerste lid, onderdeel j, van de wet, zoals het verlenen van krediet voor schuldsanering. Hoewel de activiteiten op het gebied van schuldhulpverlening niet snel winstgevend zullen zijn, kunnen echter ook commerciële instellingen optreden als aanbieder van bepaalde activiteiten op het gebied van schuldhulpverlening. Gelet hierop is de voorwaarde dat met de prestaties geen winst wordt beoogd vervallen (zie onderdeel E.8, derde alinea).”

Artikel 1 Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (in werking getreden op 1 juli 2012) bevat een aantal definities, waaronder:

“schuldhulpverlening: het ondersteunen bij het vinden van een adequate oplossing gericht op de aflossing van schulden indien redelijkerwijs is te voorzien dat een natuurlijke persoon niet zal kunnen voortgaan met het betalen van zijn schulden of indien hij in de toestand verkeert dat hij heeft opgehouden te betalen, alsmede de nazorg;”

In de memorie van toelichting bij het wetsvoorstel Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Tweede Kamer 2009-2010, 32 291, nr. 3, blz 6/7 en 21) staat onder meer het volgende:

“3. De inhoud van het wettelijk kader gemeentelijke schuldhulpverlening

(…)

Integrale schuldhulpverlening en de regierol van de gemeente

Een belangrijk uitgangspunt van het wettelijk kader gemeentelijke schuldhulpverlening is dat de schuldhulpverlening een integraal karakter heeft. Dit betekent dat er bij de schuldhulpverlening niet alleen aandacht moet zijn voor het oplossen van de financiële problemen van een cliënt, maar ook voor eventuele omstandigheden die op enigerlei wijze in verband kunnen staan met de financiële problemen van een cliënt. Het kan daarbij bijvoorbeeld gaan om psychosociale factoren, relatieproblemen, de woonsituatie, de gezondheid, de verslaving of de gezinssituatie. Het is van belang in het kader van de schuldhulpverlening de eventuele oorzaken, die ten grondslag liggen aan het ontstaan van de schulden, zo mogelijk weg te nemen. Het zelfde geldt uiteraard ook voor het wegnemen van omstandigheden die het oplossen van problematische schulden in de weg staan. Kortom het wegnemen van deze oorzaken of omstandigheden is in veel gevallen essentieel om de financiële problemen van de cliënt in structurele zin op te lossen. Dit betekent dat ook voor schuldeisers een integrale schuldhulpverlening van belang is.

Het spreekt daarbij vanzelf dat deze vorm van integrale schuldhulpverlening toegesneden moet zijn op de individuele schuldenaar en dus er sprake is van maatwerk. In individuele gevallen kan het nodig zijn om voor het oplossen van het financiële probleem van een schuldenaar of zelfs voor groepen van schuldenaren eerst een ander probleem – bijvoorbeeld een verslaving – op te lossen. De integrale schuldhulpverlening moet zo worden vormgegeven dat deze ook adequaat is voor groepen als bijvoorbeeld dak- en thuislozen, ex-gedetineerden en licht verstandelijk gehandicapten.

Om integrale schuldhulpverlening succesvol te kunnen laten zijn geldt in algemene zin dat de medewerking van de schuldenaar een eerste vereiste is. Het is van belang dat de gemeente de schuldenaar ook actief aanspreekt op de eigen verantwoordelijkheid.

Activiteiten gericht op preventie om problematische schulden zoveel mogelijk te voorkomen door bijvoorbeeld voorlichting, vroegsignalering, bestrijding van niet gebruik of budgetbegeleiding zijn onderdeel van integrale schuldhulpverlening. Dit geldt ook voor het verlenen van nazorg op individueel en collectief niveau. Dit om te voorkomen dat schuldenaren opnieuw met problematische schulden te maken krijgen. Het door de gemeenteraad vast te stellen plan voor integrale schuldhulpverlening zal dus ook op deze preventie en nazorg moeten ingaan.

(…)

ARTIKELSGEWIJS

Artikel 1 Begripsbepalingen

Schuldhulpverlening omvat zowel het voorkomen van problematische schulden (preventie), het helpen van een schuldenaar bij het vinden van een oplossing voor zijn problematische schulden als het voorkomen van terugval in de oude situaties (nazorg). Schuldhulpverlening dient een integraal karakter te hebben. Zowel materiële als immateriële aspecten maken onderdeel uit van schuldhulpverlening. Integrale schuldhulpverlening is een samenhangend hulpaanbod van preventie tot en met zorg gericht op zowel de financiële- als psychosociale en andere oorzaken van schulden. Het kan daarbij bijvoorbeeld gaan om relatieproblemen, de woonsituatie, de gezondheid, de verslaving en de gezinssituatie.”

Op 1 januari 2014 is de Wet wijziging curatele, beschermingsbewind en mentorschap in werking getreden. In de memorie van toelichting (Tweede Kamer vergaderjaar 2011-2012, 33 054, nr. 3, blz. 6/7) staat onder andere het volgende:

“3. Voornaamste wijzigingen

a. Wijziging van de gronden voor curatele en beschermingsbewind en publicatieplicht

Het uitgangspunt dat een maatregel passend is en niet verder ingrijpt dan noodzakelijk heeft in de eerste plaats geleid tot wijziging van de gronden van curatele en beschermingsbewind. Zo verdwijnt «verkwisting» als curatelegrond en verschijnt zij als grond voor beschermingsbewind. Daarmee wordt het ingrijpen beperkt tot de sfeer waar het probleem zich ook voordoet, namelijk die van het vermogen. Tevens wordt uitdrukkelijk bepaald dat ondercuratelestelling slechts kan plaatsvinden indien een voldoende behartiging van de belangen van betrokkene niet met een meer passende, minder ver strekkende voorziening kan worden bewerkstelligd. Voorts worden, mede naar aanleiding de consultatie, de gronden voor curatele gestroomlijnd met die van bewind en mentorschap en geactualiseerd (zie onderdeel A).

Naast «verkwisting» als grond voor beschermingsbewind wordt voorgesteld daaraan toe te voegen «het hebben van problematische schulden». Bij de introductie van het beschermingsbewind in 1982 had men dergelijke situaties niet in het vizier. Inmiddels vormen «schuldenbewinden» een substantieel deel van het totale aantal bewinden en relatief ook het snelst stijgende deel ervan. Mensen met problematische schulden komen in eerste instantie terecht bij de gemeente voor minnelijke of buitengerechtelijke schuldhulpverlening. Indien er geen reële mogelijkheden zijn voor een minnelijke of buitengerechtelijke schuldregeling, kan men in aanmerking komen voor schuldsanering op basis van de Wet schuldsanering natuurlijke personen (Wsnp). Voordat aan de rechter kan worden verzocht om de toepassing van de Wsnp uit te spreken, is een met redenen omklede verklaring van het college van burgemeester en wethouders vereist dat er geen reële mogelijkheden zijn voor een minnelijke of buitengerechtelijke schuldregeling (artikel 285 lid 1 sub f Fw). Beschermingsbewind heeft in drie gevallen toegevoegde waarde ten opzichte van schuldhulpverlening en schuldsanering. In de eerste plaats kan beschermingsbewind als «vangnet» fungeren voor mensen die niet kunnen worden toegelaten tot de Wsnp. Soms is toelating tot de Wsnp niet mogelijk, omdat de schuldenaar niet te goeder trouw is geweest of omdat de schuldenaar reeds eerder gebruik heeft gemaakt van de schuldsaneringsregeling. In dit soort gevallen kan het beschermingsbewind een wenselijk en noodzakelijk alternatief zijn om de omvang van de problematische schulden te beperken en zo mogelijk te verminderen. In de tweede plaats kan beschermingsbewind voorafgaande aan en tijdens de Wsnp van nut zijn. Omdat een schuldsanering een min of meer technisch-juridische ingreep is in het leven van de betrokkene, verdient het vaak aanbeveling dat de situatie van de betrokkene zich eerst stabiliseert, voordat een (in beginsel eenmalig) beroep op de Wsnp wordt gedaan. Het per 1 januari 2008 ingevoerde artikel 288 lid 3 Faillissementswet gaat hier ook van uit. Een dergelijke stabilisering kan intreden op basis van een beschermingsbewind. De kans op een succesvol verloop van de schuldsaneringsprocedure wordt dan navenant groter. In de derde plaats kan beschermingsbewind nuttig zijn indien personen niet in aanmerking komen voor schuldhulpverlening. Het wetsvoorstel gemeentelijke schuldhulpverlening (Kamerstukken I, 2010–2011, 32 291, A) biedt gemeenten de mogelijkheid om op basis van vastgesteld beleid een persoon niet in aanmerking te laten komen voor gemeentelijke schuldhulpverlening vanwege fraude of recidive. Ook in dergelijke gevallen kan beschermingsbewind als «vangnet» fungeren. Het verschil tussen beschermingsbewind enerzijds en schuldhulpverlening en schuldsanering anderzijds is dat beschermingsbewind niet is gericht op het aflossen van de schulden, maar op het stabiliseren van de situatie en in voorkomende gevallen, het zorgen voor de basisvoorzieningen (betalen van huur, gas, water, licht en leefgeld). Dit is ook van belang voor de mensen die niet in aanmerking komen voor schuldhulpverlening of schuldsanering. Met de onderbewindstelling in geval van problematische schulden wordt deze feitelijke situatie wettelijk bevestigd en nader ingekaderd, opdat voor alle betrokkenen duidelijk is wat er van eenieder mag worden verwacht (zie voor de taak van de bewindvoerder onder 3.k en bij de artikelsgewijze toelichting onderdeel M).”

In de Regeling van de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie van 4 november 2014, nr. 577811 houdende de invoering van de Regeling beloning curatoren, bewindvoerders en mentoren (Regeling beloning curatoren, bewindvoerders en mentoren), Staatscourant 2014, 32 149, blz. 12 en 13 staat onder meer het volgende:

“TOELICHTING

(…)

2. Artikelsgewijs

(…)

Artikel 3

(…)

Lid 2, onderdeel a

Onder de wettelijke taak van een bewindvoerder wordt onder meer begrepen: het beheren van het vermogen, het regelen van de financiële huishouding, regelmatig contact met rechthebbende, contact met mentor, contact met instanties (gemeente, belastingdienst, UWV, CJIB), het bijwonen van zittingen van de kantonrechter, verstrekken van een maandelijks mutatieoverzicht, belastingaangifte over afgelopen kalenderjaar, het treffen van enkele afbetalingsregelingen, het opmaken en afleggen van rekening en verantwoording.

Taak van de bewindvoerder is tevens om de zelfredzaamheid van de rechthebbende te bevorderen, voor zover mogelijk; dit is één van de uitgangspunten van de Wet wijziging curatele, beschermingsbewind en mentorschap. De bewindvoerder stelt daartoe een plan van aanpak op, waarin de wederzijdse afspraken worden neergelegd. Daarin kan bijvoorbeeld staan welke uitgaven de rechthebbende zelf mag doen, of wanneer weekgeld in plaats van maandgeld wordt uitgekeerd.

Aanvankelijk is gepoogd om naast de categorie standaardwerkzaamheden van een bewindvoerder een categorie werkzaamheden te onderscheiden waarin geen sprake is van problematische schulden als bedoeld in onderdeel b, maar waarin wel de financiële zelfredzaamheid van de rechthebbende kan worden bevorderd. De conceptregeling bevatte daartoe naast de categorie ‘standaardbewind’ onder meer de categorie ‘bevorderen van financiële zelfredzaamheid’. De jaarbeloning voor een standaardbewind was gebaseerd op 14 uren. De LOVCK-aanbevelingen meerderjarigenbewind (versie 21 januari 2014) gaan uit van 16 uren per jaar voor zogenoemde standaardwerkzaamheden. Dit aantal is gebaseerd op de solidariteit van de ‘onderlinge’: eenvoudige zaken betalen mee aan complexe zaken. De onderhavige regeling gaat meer uit van de vergoeding van de feitelijke werkzaamheden van de vertegenwoordiger. Daarom werd de jaarbeloning voor een ‘standaardbewind’ in de conceptregeling gebaseerd op 14 uren.

Gebleken is dat geen sluitende omschrijving van ‘het bevorderen van financiële zelfredzaamheid’ kan worden gegeven. Uit de reacties in de consultatiefase kwam naar voren dat deze categorie veel onduidelijkheid oplevert en in de praktijk dan ook mogelijk afbreuk zou doen aan wat met deze regeling wordt beoogd, te weten om de zaken waarin bewindvoerders verzoeken om een beloning voor hun werkzaamheden zo eenvoudig mogelijk te houden. Daarnaast bleek uit deze reacties dat van veel gevallen gezegd zou kunnen worden dat financiële zelfredzaamheid kan worden bevorderd. Gevallen waarin geen enkele potentie is om zelfredzaamheid te bevorderen en geen sprake is van problematische schulden zouden zeldzaam zijn. Daarom is geen categorie werkzaamheden ten behoeve van het bevorderen van financiële zelfredzaamheid in de regeling opgenomen en worden de uren die aanvankelijk voor de in dit kader verrichte werkzaamheden zouden worden toegekend (3 uren), meegerekend in de jaarbeloning voor standaardwerkzaamheden, die daarmee wordt gebaseerd op 17 uren.

De jaarbeloning bedraagt in dit geval (17 uren * € 65 =) € 1.105.

Lid 2, onderdeel b

Een bewindvoerder kan om een hogere jaarbeloning dan voor een standaardbewind verzoeken indien de rechthebbende ‘problematische schulden’ heeft.

Van problematische schulden is sprake indien redelijkerwijs is te voorzien dat een rechthebbende niet zal kunnen voortgaan met het betalen van zijn schulden, of hij heeft opgehouden te betalen. De rechthebbende is niet in staat om bestaande schulden te betalen en voortzetting van zijn gedrag leidt mogelijk tot nieuwe schulden. De hoogte van de schuldenlast zegt in dit kader op zichzelf niet zoveel, maar moet worden afgezet tegen de inkomsten, het vermogen, de huishoudsituatie en de leeftijd, gezondheid en opleiding en verdiencapaciteit van de schuldenaar. Door de Hoge Raad is uitgemaakt dat, in weerwil van de meervoudsvorm ‘schulden’ in het eerste lid van artikel 284 van de Faillissementswet, ook een enkele schuld reeds tot de situatie kan leiden dat een schuld te problematisch is geworden om nog te kunnen aflossen. Het probleemgehalte van een schuldenlast vraagt een weging die sterk afhankelijk is van de bijzondere omstandigheden van het geval. Een hoge schuldenlast kan goed draaglijk zijn voor een verdienend stel zonder kinderen, terwijl een relatief kleine schuldenlast algauw problematisch kan zijn voor een alleenstaande ouder met kinderen. Voor beide gevallen geldt echter dat schulden die nog wel kunnen worden afgelost, ook moeten worden afgelost.

In geval van problematische schulden gaat het in het bijzonder om werkzaamheden ten behoeve van het ongedaan maken van een of meer beslagen waarbij de beslagvrije voet niet wordt geëerbiedigd, het stabiliseren van problematische schuldsituaties, het toeleiden tot een minnelijke schuldhulpverlening of WSNP en schuldbemiddeling in het kader van artikel 47 van de Wet op het consumentenkrediet (hierna: ‘Wck’). In geval van schuldbemiddeling heeft de bewindvoerder geen aanspraak op een vergoeding conform artikel 48, tweede lid, Wck, nu hij voor die werkzaamheden reeds wordt beloond als bewindvoerder.

Voor de toeleiding naar de schuldhulpverlening stelt de bewindvoerder een schuldenoverzicht op en begeleidt hij de rechthebbende op het intakegesprek bij de gemeentelijke schuldhulpverlener. Voor de toeleiding naar de WSNP verschaft de bewindvoerder informatie aan de WSNP-bewindvoerder en woont hij de toelatingszitting bij. In de aanloop naar de schuldhulpverlening dan wel schuldsanering en ingeval de rechthebbende niet in aanmerking komt voor schuldhulpverlening en/of schuldsanering, is het de taak van de bewindvoerder om de situatie te stabiliseren. Dat betekent dat de bewindvoerder de vaste lasten betaalt (huur, water, energie), de beslagvrije voet bewaakt en de contacten met schuldeisers onderhoudt.

Het gaat erom dat de bewindvoerder vanwege de problematische schulden extra werkzaamheden verricht. Hoewel de meeste werkzaamheden zich in het eerste jaar zullen voordoen, wordt deze jaarbeloning aangehouden totdat er geen problematische schulden meer zijn, bijvoorbeeld indien de rechthebbende met een schone lei uit de WSNP komt.”

Slotsom
Op grond van het vorenstaande is het hoger beroep gegrond.

“Beleggingsinstellingen met beperkte toetreding. Het verzekeren en uitvoering geven aan pensioenen en het sluiten en uitvoering geven aan overeenkomsten van levensverzekeringen, stamrecht overeenkomsten, lijfrente en soortgelijke overeenkomsten.”

en

“Het beheren van vermogens ten behoeve van natuurlijke personen en rechtspersonen.”

De feitelijke werkzaamheden die eiseressen voor hun cliënten verrichten bestaan

onder meer uit het voeren van financiële administraties, het openen en beheren van

bankrekeningen, het aangaan van passende risicoverzekeringen, het aanvragen van

bijzondere bijstand en/of toeslagen en het indienen van aangiften inkomstenbelasting.

“Naar aanleiding van het onderzoek, zullen de ingediende bezwaren worden afgewezen. Belastingplichtige en de adviseur zijn van mening dat al de activiteiten die bestaan uit inkomensbeheer en inkomensbegeleiding zijn vrijgesteld voor de omzetbelasting op grond van de totstandkoming van post b-33. De Belastingdienst is van mening dat alle prestaties belast zijn.”

Geschil en beoordeling

Verzoek tot het voorleggen van prejudiciële vragen aan de Hoge Raad

3. Eiseressen hebben de rechtbank verzocht prejudiciële vragen voor te leggen aan de Hoge Raad. Volgens eiseressen zijn zowel zijzelf als hun branchegenoten gebaat bij snelle duidelijkheid (tot in hoogste instantie). Verweerder heeft ter zitting desgevraagd verklaard dat er nog te veel (feitelijke) onduidelijkheden zijn om over te gaan tot het voorleggen van prejudiciële vragen.

“De rechtbank kan in de procedure op verzoek van een partij of ambtshalve de Hoge Raad een rechtsvraag voorleggen ter beantwoording bij wijze van prejudiciële beslissing, indien een antwoord op deze vraag nodig is om op het beroep te beslissen.”

In de Memorie van Toelichting betreffende deze prejudiciële procedure (Tweede Kamer, vergaderjaar 2015/16, 34 305, nr. 3, p. 6) staat onder meer het volgende:

“Tegelijkertijd is het in het maatschappelijke belang dat opgeworpen (rechts)vragen zo snel mogelijk beantwoord worden en dat dit voor de betrokken partijen – belastingplichtigen, de Belastingdienst en de rechterlijke macht – op een zo efficiënt en effectief mogelijke wijze geschiedt, zeker als er (potentieel) een groot aantal vergelijkbare geschillen speelt. Om dit te waarborgen, stelt het kabinet voor een aantal verbeteringen aan te brengen in de massaalbezwaarprocedure en om ook in belastingzaken een prejudiciële procedure bij de Hoge Raad in te voeren.”.

Artikel 11-1-f van de Wet OB en post b.33

vrijstelling van artikel 11-1-f van de Wet OB, en post b.33. Eiseressen stellen verder dat

schuldhulpverlening een verzamelnaam is voor verschillende werkzaamheden, waarbij aan

hulpbehoeftige personen hulp wordt verleend bij het beheren en saneren van schulden,

maar ook het voorkomen van het ontstaan van (nieuwe) schulden, waarbij de bedoelde

schulden niet noodzakelijk een problematisch karakter hoeven te hebben.

dat schuldhulpverlening in het kader van deze vrijstellingsbepaling alleen aan de orde kan

zijn als er sprake is van problematische schuldsituaties. Dat is volgens verweerder het geval

als redelijkerwijs is te voorzien dat de schuldenaar niet zal kunnen voortgaan met het

betalen van zijn schulden, of is opgehouden deze te betalen. Schuldhulpverlening in de zin

van de vrijstellingsbepaling is daarnaast altijd gericht op het oplossen van schuldenproblematiek,

aldus verweerder. Hij heeft in dat verband verwezen naar de definitie van het begrip

schuldhulpverlening uit artikel 1 van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening, welke wet op 1

juli 2012 inwerking is getreden (hierna: Wgs). Deze definitie luidt als volgt: “het ondersteunen bij

het vinden van een adequate oplossing gericht op de aflossing van schulden indien redelijkerwijs

is te voorzien dat een natuurlijk persoon niet zal kunnen voortgaan met het betalen van zijn

schulden of indien hij in de toestand verkeert dat hij heeft opgehouden te betalen, alsmede de

nazorg.”.

De rechtbank overweegt het volgende. Kern van het geschil op dit punt is de

verschillende uitleg die partijen geven aan het begrip ‘schuldhulpverlening’ uit post b.33.

Volgens de tekst van artikel 11-1-f van de Wet OB en post b.33 zijn van omzetbelasting

vrijgesteld de diensten verricht door instellingen die werkzaam zijn op het gebied van

schuldhulpverlening, met uitzondering van bewindvoering in het kader van de wettelijke

schuldsaneringsregeling, voor zover de diensten niet al kunnen worden gebracht onder

artikel 11-1-j van de Wet OB.

De rechtbank overweegt verder dat, zoals ook verweerder heeft opgemerkt, het

begrip schuldhulpverlening als bedoeld in post b.33 niet is gedefinieerd in fiscale wet- of regelgeving. Het is derhalve zaak dat de rechtbank vaststelt wat de fiscale wet- en regelgever met dit begrip bedoeld heeft. De Nota van Toelichting bij het Besluit van 15 december 2005, houdende wijziging van het Uitvoeringsbesluit omzetbelasting 1968 in verband met een herziening van de vrijstelling voor sociale en culturele prestaties alsmede met een aanpassing op enkele onderdelen (Stb. 2005, 687) (hierna: de Nota van Toelichting) bevat de nodige aanknopingspunten.

“De nieuwe post b.33 ziet op instellingen die werkzaam zijn op het gebied van schuldhulpverlening. Het gaat hierbij met name om de activiteiten van de (gemeentelijke) kredietbanken die als zodanig zijn aangesloten bij de Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (NVVK).”.

Naar het oordeel van de rechtbank sluit deze passage – gelet op het gebruik van de term ‘met name’- andere vormen van schuldhulpverlening dan door de (gemeentelijke) kredietbanken worden verleend niet uit en evenmin sluit deze passage uit dat die hulpverlening door andere instellingen dan kredietbanken wordt verricht.

Dit blijkt ook uit de Nota van Toelichting zelf, die vervolgt met de volgende passage:

“Onder schuldhulpverlening vallen in de praktijk verschillende werkzaamheden, zoals budgetbegeleiding, budgetadvisering, budgetbeheer, schuldregeling in het kader van het minnelijke traject (waarbij een schuldenaar veelal door tussenkomst van een schuldregelaar op minnelijke wijze met zijn schuldeisers overeenstemming tracht te bereiken over het aflossen van zijn schulden) en de afgifte van een zogeheten WSNP-verklaring (Wet schuldsanering natuurlijke personen).”.

Tot slot staat in de Nota van Toelichting vermeld:

“Instellingen die op dit gebied werkzaam zijn, houden zich als zodanig bezig met verschillende aspecten van schuldhulpverlening, zoals het bieden van hulp bij het oplossen van problematische schuldsituaties, het voorkomen dat bij de betrokkenen wederom een problematische schuldsituatie ontstaat, en het vinden van een financiële oplossing voor problematische schuldsituaties.”.

Zoals de rechtbank in de uitspraak van 11 oktober 2018 al eerder heeft geoordeeld (zie 4.2), laat het voorgaande geen andere conclusie toe dan dat niet alleen hulp bij problematische schulden, maar ook schuldpreventie onder schuldhulpverlening valt in de door de fiscale regelgever bedoelde zin. Immers, het voorkomen van het (opnieuw) ontstaan van problematische schulden is nadrukkelijk als een onderdeel van schuldhulpverlening aangemerkt. Bovendien heeft de wet- en regelgever daarvoor niet als voorwaarde gesteld dat er eerst (of ooit) daadwerkelijk sprake moet zijn geweest van problematische schulden, nog daargelaten dat niet is aangegeven wat daaronder in het kader van de vrijstellingsbepaling zou moeten worden verstaan. Anders dan verweerder is de rechtbank dus van oordeel dat niet alleen hulp bij het oplossen van problematische schulden, in de door verweerder gedefinieerde zin, onder schuldhulpverlening valt, maar ook hulp bij het voorkomen van het ontstaan van (problematische) schulden.

De rechtbank heeft verder in ogenschouw genomen dat de conclusie dat

schuldhulpverlening ook preventieve schuldhulp omvat, aansluit bij de ratio van post

b.33; het gaat daarbij immers om de uitwerking van de vrijstelling van artikel 11-1-f, die

spreekt over prestaties van sociale of culturele aard. Daarbij is de uitleg die het Hof van

Justitie van de Europese Unie pleegt te geven aan het belang van de achterliggende

bepaling uit de Btw-richtlijn (artikel 132, eerste lid, onderdeel g), naar het oordeel van de

rechtbank eveneens relevant. Het gaat erom bepaalde diensten van algemeen belang

goedkoper te maken voor de personen die daar gebruik van (moeten) maken. Het bredere

maatschappelijke belang (het sociale karakter van de diensten) staat daarbij voorop. De

rechtbank twijfelt er niet aan dat de diensten die eiser verricht in dit opzicht een sociaal

karakter hebben. Het is immers van breder maatschappelijk belang dat mensen die hun

eigen financiën niet kunnen beheren, daarbij hulp krijgen. Ook vanuit deze optiek valt

schuldpreventie aan die personen onder het begrip ‘schuldhulpverlening’, zoals dat op grond

van artikel 11-1-f Wet OB is aangewezen als een dienst van sociale aard.

Verweerder staat een striktere uitleg van het begrip schuldhulpverlening voor, te weten dat daarvan slechts sprake kan zijn ingeval van eenmaal ontstane problematische schulden. Van problematische schulden is volgens verweerder sprake als een schuldenaar

– kort gezegd – niet meer in staat is zijn schulden af te lossen. Gelet op wat de rechtbank hiervoor met betrekking tot de Nota van Toelichting en de ratio van post b.33 heeft overwogen en beslist (zie 7.4 en 7.5), volgt zij die uitleg niet. De verwijzing van verweerder naar de definitie van het begrip schuldhulpverlening in de Wgs (zie 6.) leidt de rechtbank niet tot een ander oordeel. Niet alleen is de Wgs geen fiscale wetgeving, maar de fiscale wet- en regelgeving verwijst ook niet naar de definitie uit de Wgs.

Resteert de vraag of de diensten die eiseressen verrichten kwalificeren als

schuldhulpverlening in de hiervoor bedoelde zin. Die vraag moet naar het oordeel van de

rechtbank bevestigend worden beantwoord. Zij komt als volgt tot dit oordeel.

Eiseressen hebben verklaard dat de cliënten voor wie zij de dienst inkomensbeheer verrichten, al dan niet als schuldenbewindvoerder, niet zelfstandig (meer) in staat zijn hun financiële huishouding naar behoren te voeren, maar daarbij ondersteuning nodig hebben. Deze cliënten worden veelal door hulporganisaties als GGZ, maatschappelijk werk of thuiszorg naar hen doorverwezen, aldus eiseressen. Door verweerder is de juistheid van deze verklaring niet betwist. Naar het oordeel van de rechtbank is daarnaast aannemelijk dat voor de cliënten voor wie eiseressen de dienst van beschermingsbewind-voering of curatorschap verrichten ook geldt dat zij niet bij machte zijn om hun financiële huishouding op orde (te brengen en) te houden. Beschermingsbewind is immers bedoeld voor mensen met uiteenlopende fysieke of psychische problemen (waaronder het door verweerder ter zitting genoemde voorbeeld van (beginnende) dementie, maar bijvoorbeeld ook laaggeletterdheid of verslaving). Het is een maatregel gericht op vermogensbeheer voor mensen die niet in staat zijn om de eigen financiën op een goede manier te beheren.

Voor (de verdergaande maatregel van) curatele is slechts plaats in geval van – kort gezegd – een geestelijke stoornis, verkwisting of drankmisbruik als gevolg waarvan iemand niet in staat is of wordt bemoeilijkt zijn belangen behoorlijk waar te nemen. Het voorgaande leidt de rechtbank tot het oordeel dat aannemelijk is dat zonder de diensten van eiseressen bij al hun cliënten vrijwel zeker schulden zouden ontstaan, terwijl deze cliënten bovendien niet in staat zullen zijn om te voorkomen dat die schulden op enig moment problematische vormen aan zouden gaan nemen. Daarmee is aannemelijk dat alle diensten van eiseressen ten minste zijn gericht op schuldpreventie.

Immateriële schadevergoeding

De bezwaarfase heeft, uitgaande van de uitspraken op bezwaar van 6 oktober 2016, één jaar, één maand en elf dagen (oftewel afgerond veertien maanden) langer in beslag genomen dan de daarvoor redelijk te achten termijn van een half jaar. De overschrijding is dus voor veertien maanden toe te rekenen aan verweerder. Voor de resterende elf maanden komt de overschrijding op het conto van de rechtbank. Aldus ziet de rechtbank aanleiding verweerder te veroordelen tot vergoeding aan zowel eiseres 1 als eiseres 2 van de immateriële schade tot een bedrag van € 700 (1/2 x 14/25 x € 2.500) en de Minister tot een bedrag van € 550 (1/2 x 11/25 x € 2.500). Deze veroordelingen zal de rechtbank uitspreken in de zaken met de nummers LEE 16/4204 (eiseres 1) en LEE 16/3728 (eiseres 2).

Omdat het totale bedrag van de schadevergoeding minder dan € 5.000 beloopt, behoeft de Minister, gelet op de beleidsregel van 8 juli 2014, nr. 436935, Stcrt. 2014, nr. 20210, alsmede de regeling van 27 oktober 2017, Stcrt. 2017, nr. 62751, niet in de gelegenheid te worden gesteld hierop schriftelijk of mondeling verweer te voeren.

Griffierecht

Proceskostenvergoeding

Naar het oordeel van de rechtbank is geen sprake van bijzondere omstandigheden in de onder 14.1 bedoelde zin. Nu eiseressen zelf hebben verzocht om prejudiciële vragen te stellen, kan de rechtbank hen ook niet volgen in hun stelling dat het ‘evident’ is dat hun activiteiten zijn vrijgesteld. De rechtbank ziet dan ook geen aanleiding om verweerder te veroordelen tot vergoeding van de werkelijke proceskosten van eiseressen. Wel zal de rechtbank verweerder veroordelen tot vergoeding van de forfaitaire kosten voor de door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand op grond van het Bpb. Deze kosten stelt de rechtbank vast op € 2.298 (1 punt voor het indienen van het bezwaarschrift, 1 punt voor het verschijnen ter hoorzitting met een waarde per punt van € 254, 1 punt voor het indienen van het beroepschrift en 1 punt voor het verschijnen ter zitting met een waarde per punt van

€ 512 en een wegingsfactor 1,5 vanwege samenhang). Omdat de zaken van eiseres 1 en eiseres 2 gelijktijdig zijn behandeld, in deze zaken dezelfde problematiek speelt, dezelfde gemachtigde optreedt en een gelijkluidend beroepschrift is ingediend, wordt zowel in de zaak van eiseres 1 als in de zaken van eiseres 2 de helft van de hiervoor berekende vergoeding berekend, te weten € 1.149 (1/2 x € 2.298). Deze vergoedingen zal de rechtbank toekennen in de zaken met de zaaknummers LEE 16/4204 (eiseres 1) en LEE 16/3728 (eiseres 2).